Is het nu Grote Klit of Grote Kliswortel..?
Arctium lappa zo heet hij in het Latijn en overal op de wereld snappen de biologen, tuinfreaks of telers dan direct waar je het over hebt. De grote klit! Mits je van bijzondere allang vergeten groente houdt.
Breek je het Latijnse woord in tweeën dan krijg je Arctium dat naar het Grieks als Arktos vertaald kan worden. Arktos is het Griekse woord voor beer. Beren hebben een dikke vacht en de zaaddozen van de Grote Klit hebben ook een harig uiterlijk. Het woord “Lappa” betekend grijpen en als je die woorden weer samen vertaald dan krijg je grijpgrage beer. Maar goed dat wij wat nuchterder zijn hier in het kouwe Nederland en deze smakelijke plant de Grote Klit hebben genoemd. De zaaddozen hechten of klitten zich namelijk graag vast aan je hond of ander huisdier. Beren hebben we namelijk al eeuwen niet meer in Nederland.
Maar ik kijk graag terug naar mijn eerste ontmoetingen met de grote klit, ver voordat ik wist dat je hem kon eten.
Mocht je in een regio wonen waar de grote klit veelvuldig voorkomt dan heb je waarschijnlijk ook wel eens in je jeugd een ware grote klit-oorlog gevoerd.
Bij mij moest er wel eens de schaar in worden gezet en dan was mijn kapsel niet meer echt evenredig lang. Mocht je bovenstaande niet snappen dan weet je direct dat je niet in een grote klit regio zit.
Of je kent hem misschien onder een andere naam zoals bijvoorbeeld: kliswortel, Jan Plak An, dokke, cladde, dokkewortel, schuftwortel, klessen, kletteren, klisters, stekels, klevers, hoofdzeerkruid, dokkebladen en kladdebladden.
Maar laten we even terugkeren naar het Wildplukken. De grote klis ooit een van de zetmeel leveranciers van onze voorouders is lange tijd in de vergetelheid geraakt. Maar op dit moment wordt hij zelfs geteeld aangeboden. De betere bio-zaken hebben hem in de winter in het assortiment.
Het is even wat werk om de wortel uit te graven ( want daar gaat het ons om ) maar als je eenmaal de wortel hebt dan kun je er alle kanten mee op. Langzaam garen in de oven, puree van maken of een soep van trekken. De mogelijkheden zijn oneindig. Je kunt er zelfs drank van maken.
De grote klit is een tweejarige dat houdt in dat hij in het eerste jaar een dikke penwortel maakt. Het tweede jaar gebruikt de plant het zetmeel uit de wortel om de zaden te maken die blijven klitten. De wortels verharden in het tweede jaar en zijn dan niet meer te eten. Dus graaf alleen wortels uit van planten die nog niet gebloeid hebben. Deze zijn niet vezelig zoals de planten die in bloei staan. Graaf ze ook alleen uit vanaf einde oktober en niet eerder, je krijgt dan meer wortel voor je graafwerk. En probeer hem er niet uit te trekken want dan breekt hij vaak af en dan is jammer.
Maar waar is de grote klit goed voor..?
Wie bekend is met de signatuurleer zal weten dat behaarde planten de eigenschap bezitten dat ze goed zijn voor het haar. Maar bij de grote klit krijg je gelijk een waslijst aan gezonde zaken erbij. Zo zou de plant goed zijn voor de huid, helpen tegen esceem, bloedzuiverend, vochtafdrijvend, draineerd de lymfen, goed voor een verstoorde stofwisseling etc.. alles is goed gedocumenteerd op https://mens-en-gezondheid.infonu.nl
Wat eet je nu van de grote klit..?
Vooral de wortel maar ook de bladstengels zijn te eten. Helaas zijn die nu allemaal in dit jaargetijde verdwenen. We zitten nu in de winter en de stengels zijn er niet meer. Maar mocht je ze nou in de zomer tegenkomen dan kan je van de stengels en bladeren eten. Ze zijn wel vrij bitter.
Grote Klis op zuur
Ingrediënten
- 1 kilo kliswortel geschild en in 2 cm dikke stukken gesneden
- 250 ml rijstwijnazijn
- 250 ml water
- 2 eetlepels piment
- 2 laurierblaadjes
- 5 stuks steranijs
- 8 cm in plakjes gesneden en geschilde gember
- 2 theelepels wilde mosterdzaad of gewoon mosterdzaad
- 1 wortel van nagelkruid of 1 theelepel kruidnagel
- 1 theelepel zout
Werkwijze:
- Maak de kliswortel schoon en schil hem en portineer hem in 2 cm dikke blokjes
- Stoom de wortel in een pan voor 30 minuten of totdat je hem met een vork door kunt prikken ( beet gaar )
- Haal ze uit de stoom pan en plaats ze in gesteriliseerde potje
- Meng de azijn en water in een pan en breng aan de kook
- Voeg alle kruiden toe en laat voor 10 minuten koken
- Laat de massa een
beetje afkoelen en giet over de klit in de pot
bewaar op een donkere plek voor minimaal twee weken voordat je de klit gebruikt
Bier van Honing, Kliswortel en Paardenbloem
Ingrediënten
- 2 grote klit wortels
- 1 ½ grote paardenbloem wortels
- 5 liter chloorvrije mineraalwater
- 500 gram honing
- 2 volle eetlepels appelstroop
- Sap van 1 citroen
- 2 theelepels brouwersgist of champagnegist als je er aan kunt komen
Werkwijze:
- Verzamel alleen eenjarige wortels
- Reinig de wortels grondig en hak ze vervolgens in kleine stukjes
- De hoeveelheid wortel klit paardebloem is 2 staat tot 1
- Voeg dit toe aan 2 ½ liter water
- Breng aan de kook en laat het voor 20 minuten stoven
- Los de honing en appelstroop op
- Neem de pan van het vuur en laat tot 35 graden afkoelen
- Zeef de wortels uit de drank door het door een doek te laten lopen
- Voeg het citroensap en de gist aan de andere 2 ½ liter water toe
- Meng de twee dranken door elkaar en giet ze dan in flessen
- Bottel de drank in beugelflessen bv Grolsch bierflessen
- Ontlucht de flessen elke twee dagen
- Let vooral goed
op het steriliseren van de flessen
de drank moet binnen enkele dagen gedronken worden en is niet heel lang houdbaar, als hij gaat gisten dan is hij max 2 weken houdbaar is mijn ervaring
