| Arctium lappa
De grote klis of grote klit, wie kent hem niet? Bij naam velen niet maar iedereen heeft wel eens de zaaddozen op zijn jas of trui gehad. Akelige klevers die lastig te verwijderen zijn. Wat velen niet weten is dat deze plant een hele lekkere wortel in de grond verstopt houdt. Op die wortel maak ik nu jacht. Ik ben momenteel namelijk een aantal grote klissen aan het markeren met stokjes. De reden dat ik dat doe is omdat de bladeren nu afsterven. Over een maand of twee zijn de bladeren weggerot en door middel van de stokjes weet ik waar ik moet graven. Ik graaf vanaf oktober elke maand wel een dikke sappige wortel uit. Ze smaken namelijk prima in de wilde stamppotten die ik graag in het najaar en de winter maak. De grote klis, ooit een van de zetmeel leveranciers van onze voorouders, is lange tijd in de vergetelheid geweest, maar op dit moment wordt hij zelfs geteeld aangeboden. Het is even wat werk om de wortel uit te graven (want daar gaat het ons om), maar als je die eenmaal hebt dan kun je er alle kanten mee op: langzaam garen in de oven, puree van maken of een soep van trekken… de mogelijkheden zijn oneindig. Je kunt er zelfs drank van maken. NB Graaf alleen wortels uit van planten die nog niet gebloeid hebben. Deze zijn niet vezelig, zoals de planten die in bloei staan. Graaf ze ook alleen uit vanaf eind oktober en niet eerder; je krijgt dan meer wortel voor je graafwerk. En probeer hem er niet uit te trekken, want dan breekt hij vaak af en dat is jammer! Hieronder de beschrijving en een aantal smakelijke recepten! Kenmerken |
– Composietenfamilie (Asteraceae)
– Kruidachtige, twee- of driejarige plant
– De plant heeft een lange, dikke penwortel
– De bladeren zijn hartvormig en tot 50 centimeter groot
– Bladeren zijn aan de onderkant behaard
– De bloemen lijken op distelbloemen; ze vormen bloemhoofdjes met paarse bloemen
– De bloemhoofdjes blijven na de bloei als klittenband aan kleding kleven
– Bloeitijd van juni tot oktober
– De plant wordt tot 2 meter hoog
Waar te vinden
Overal in Nederland algemeen te vinden, vooral in bermen langs weilanden en landwegen.
Seizoen
De wortels worden in het najaar en in het vroege voorjaar opgegraven. Je moet goed op het bladrozet letten en op de afgestorven plantendelen om ze te spotten. De jonge scheuten kun je van april tot mei, juni oogsten; het zaad aan het einde van de zomer.
Gebruik
De wortels van de een- of tweejarige planten zijn goed te eten (vóór de bloei). Ze zijn sappig en kunnen net als schorseneren of pastinaken worden verwerkt. Je kunt ze gewoon koken, roken, frituren, in de stamppot verwerken en stomen. De jonge sappige scheuten kunnen geschild heel erg goed gegeten worden. Het is zelfs een supergroente om te plukken. De zaden kunnen gekiemd gegeten worden. De wortel kan gedroogd en tot poeder worden vermalen.
Grote klis op zuur
Ingrediënten:
- 1 kilo kliswortel
- 250 ml rijstwijnazijn
- 250 ml water
- 2 eetlepels piment
- 2 laurierblaadjes
- 5 stuks steranijs
- 8 cm in plakjes gesneden en geschilde gember
- 2 theelepels wilde mosterdzaad of gewoon mosterdzaad
- 1 wortel van nagelkruid of 1 theelepel kruidnagel
- 1 theelepel zout
Werkwijze:
- Maak de kliswortel schoon, schil hem en portioneer hem in 2 cm dikke blokjes
- Stoom de wortel 30 minuten in een pan, of totdat je hem met een vork door kunt prikken (beetgaar)
- Haal de stukjes wortel uit de stoompan en plaats ze in gesteriliseerde potjes
- Meng de azijn en water in een pan en breng het geheel aan de kook
- Voeg alle kruiden toe en laat 10 minuten koken
- Laat de massa een beetje afkoelen en giet die over de klit in de pot
NB Bewaar het mengsel op een donkere plek voor minimaal twee weken voordat je het gebruikt.
Bier van honing en kliswortel met paardenbloem
Ingrediënten:
- 2 grote klitwortels
- 1,5 grote paardenbloemwortels
- 5 liter chloorvrij mineraalwater ( spa blauw bijvoorbeeld )
- 500 gram honing
- 2 volle eetlepels appelstroop
- sap van 1 citroen
- 2 theelepels brouwersgist of champagnegist als je eraan kunt komen
Werkwijze:
- Verzamel alleen eenjarige wortels
- Reinig de wortels grondig en hak ze vervolgens in kleine stukjes
- Voeg dit toe aan 2,5 liter water (de helft dus)
- Breng aan de kook en laat het geheel 20 minuten stoven
- Los de honing en zwarte stroop op
- Neem de pan van het vuur en laat tot 35 graden afkoelen
- Zeef de wortels uit de drank door het door een doek te laten lopen
- Voeg het citroensap en de gist toe aan de andere 2,5 liter water
- Laat op een warme plek voor 2 dagen gisten
- Kook 10 flessen van 0,5 liter goed uit ( of liter flessen )
- Haal de vloeistof nogmaals door een zeef en giet de vloeistof met een trechter in een fles
- Gebruik voor het bottelen bierflessen met een beugel, ik gebruik Grolsch beugelflessen
- Controleer elke week de CO2 op de flessen
Als het bier gaat gisten dan is hij maximaal 2 weken houdbaar
Stampot grote klis met aardappel en pastinaak
Ingrediënten:
- 1 grote kliswortel van 250 gram
- 3 grote aardappels
- 1 pastinaak
- Scheutje melk
- Flinke klont boter
- Zout en peper naar smaak
- Beetje nootmuskaat
- Eidooier ( als je het romiger wilt maken )
Werkwijze:
- Schil alle knollen
- Kook eerst de aardappels voor 5 minuten in ruim water met zout
- Voeg dan de andere knollen toe ( zij hebben een minder lange garing tijd )
- Giet af en stamp de knollen tot puree
- Voeg kruiden en eventueel een eidooier toe
- Stamp tot een gladde puree
